Lekcje
Ekonomia jako dziedzina życia
Autor scenariusza: Izabela Meyza
Redakcja merytoryczna: Mateusz Benedyk
Opis
Uczestnicy i uczestniczki dowiedzą się, czym zajmuje się ekonomia. Poznają także ważne pojęcia związane z tą nauką oraz poddadzą refleksji podejmowane przez siebie wybory ekonomiczne.
Cele
Po lekcji uczestnicy i uczestniczki:
- wiedzą, czym jest ekonomia,
- znają podstawowe pojęcia z nią związane (rzadkość, koszt alternatywny),
- mają większą świadomość wyborów ekonomicznych, które podejmują,
- postrzegają ekonomię jako naukę związaną z ich życiem i codziennymi wyborami.
Przebieg Zajęć
Podziel uczestników na 4 grupy (3 grupy rozbitków i jedna – sprzedawców). Rozdaj grupom odpowiadające im instrukcje z karty pracy "Wyspa" i poproś o wykonanie zadania.
Kiedy skończą, poproś uczestników i uczestniczki o zaprezentowanie ich wyborów.
Następnie zadaj pytania:
• Czy trudno było wam w grupie podjąć decyzję dotyczącą zakupów? Dlaczego?
• Dlaczego podejmowaliście takie, a nie inne wybory? Jakie motywacje i potrzeby za nimi stały?
• Co zyskaliście dzięki swoim wyborom?
• A co straciliście? Czy tego żałujecie?
• Czy można powiedzieć, że wybór którejś grupy jest lepszy, a innej gorszy?
Zauważ, że za każdym z wyborów stały potrzeby różnych członków grupy. Żeby podjąć decyzję, czasem ktoś musiał zrezygnować ze swojej potrzeby lub pragnienia (np. ktoś chciał polecieć helikopterem, ale po uwzględnieniu kosztów noclegów i wyżywienia nie starczyło na to pieniędzy). Powiedz, że wybór każdej z grup jest wynikiem uwzględniania potrzeb wszystkich jej członków i jako taki nie jest ani lepszy ani gorszy od innych.
Podsumowując ćwiczenie, powiedz, że przed chwilą uczestnicy i uczestniczki dokonali ANALIZY EKONOMICZNEJ. Dotyczyła ona wymyślonej sytuacji, w której się znaleźli. Zapytaj:
• Czy możecie przytoczyć sytuacje z własnego życia, które wymagały podobnej analizy (mieliście ograniczone zasoby i musieliście podjąć decyzję, na co je przeznaczyć)?
Zwróć uwagę także na przykłady niezwiązane z finansami (np. z zasobem czasu albo w ogóle z wyborami, których dokonują uczestnicy i uczestniczki). Zapytaj o skutki tych wyborów:
• Co dzięki tym wyborom zyskaliście, a co straciliście?
Czas:
10 min.metoda:
miniwykładpomoce:
kreda i tablica lub flipchart i markerZapisz na tablicy hasło EKONOMIA i zapytaj, z czym się kojarzy uczestnikom
i uczestniczkom.
Odwołując się do poprzedniego ćwiczenia, zauważ, że ekonomia to przede wszystkim nauka o decyzjach i wyborach ludzi. Różne modele ekonomiczne to teoretyczne pomysły na opisanie preferencji oraz zachowań ludzkich mających na celu zaspokajanie potrzeb. Zauważ także, że ekonomia milczy w temacie moralności: nie poucza, że któreś potrzeby są dobre czy złe, nie wskazuje, które cele są rozsądne, ani do czego powinien dążyć człowiek. Możesz także odnieść się do początkowego ćwiczenia: niektórzy dążyli do tego, by jak najlepiej wypocząć, inni – by jak najszybciej poinformować bliskich, gdzie są, a jeszcze inni mogli chcieć spełnić swoje marzenia. Zauważ, że z punktu widzenia ekonomii żaden z tych celów nie jest zły ani niewłaściwy.
Czas:
10 min.metoda:
miniwykładpomoce:
kreda i tablica lub flipchart i markerNastępnie zapisz pojęcie RZADKOŚĆ. Pod spodem zapisz dwa dodatkowe hasła: POTRZEBY i ZASOBY. Zapytaj:
• Czego mieliście więcej jako ludzie, którzy znaleźli się na wyspie: potrzeb czy zasobów?
Na podstawie tego, co uczestnicy i uczestnicy mówili po ćwiczeniu, zauważ, że potrzeb mieli bardzo dużo (jedzenie, spanie, odpoczynek, przyjemne spędzenie czasu, powrót to domu, kontakt z bliskimi), ale mało zasobów (100 $).
Powiedz, że sytuacja, w której mamy więcej potrzeb niż zasobów to sytuacja, z którą spotykamy się codziennie (możesz podać przykłady z życia, nie tylko związane z pieniędzmi, ale np. te z czasem lub zasobami materialnymi: mamy tylko jedno popołudnie, w czasie którego albo nauczymy się do klasówki, albo pójdziemy do kina; mamy w domu jeden komputer i kilku chętnych do skorzystania itp.). Następnie zauważ, że taką sytuację
w ekonomii nazywa się RZADKOŚCIĄ.
Zadaj pytanie:
• Co się dzieje, kiedy wybierzemy jedną z opcji? Jakie są tego konsekwencje?
Zauważ, że w momencie wyboru coś zyskujemy, ale też tracimy coś innego. Powiedz, że te opcje, których nie wybierzemy, nazywamy w ekonomii KOSZTEM ALTERNATYWNYM. Poproś uczestników, żeby na chwilę wrócili do momentu podjęcia decyzji w ćwiczeniu. Zapytaj:
• Jakie alternatywy dla waszych decyzji widzieliście?
Zauważ, że opcje, których nie wybrali możemy nazwać kosztami alternatywnymi. Kiedy jednak podjęliśmy już jakąś decyzję i dokonaliśmy konkretnego wyboru, to wartość przeznaczonych na wybrany przez nas cel zasobów nazywamy kosztem utopionym. Na podstawie SŁOWNICZKA i rozdziału z podręcznika „Rzadkość i koszt alternatywy” wytłumacz pojęcia KOSZT ALTERNATYWNY i KOSZT UTOPIONY.
Czas:
5 min.metoda:
praca indywidualnapomoce:
kartki i długopisy dla wszystkich uczestnikówRozdaj uczestnikom i uczestniczkom kartki i długopisy. Poproś, żeby każda osoba opisała na kartce jeden wybór, przed którym teraz stoi. Jeżeli grupa tego potrzebuje, możesz podać przykłady: wybór kierunku studiów, przedmiotów zdawanych na maturze, sposoby spędzenia wakacji, wydania kieszonkowego itp. Zaznacz, że kartek nie będzie trzeba nikomu pokazywać. Następnie poproś, żeby na tej samej kartce dopisać trzy możliwe/hipotetyczne rozwiązania i zaznaczyć jedno, ku któremu najbardziej się skłaniają.
Zapytaj, czy ktoś chciałby się podzielić tym, co napisał. Zauważ, że rozwiązania, które są rozważane, a nie wybierane, to koszt alternatywny.
Zapytaj:
• Czy trudno było wam dokonać wyboru?
• Czy jakieś przeszłe zdarzenia i decyzje miały na niego wpływ?
Na koniec zauważ, że w naszym życiu wszystko jest rzadkie, bo zazwyczaj mamy więcej potrzeb i pragnień niż zasobów. Powiedz, że właśnie ten fakt jest punktem wyjścia rozważań ekonomicznych, a istniejące modele ekonomiczne są właśnie próbą opisania wyborów
i preferencji ludzkich.
Materiały
Słowniczek
ekonomia
nauka badająca konsekwencje tego, że ludzie żyją w świecie rzadkości i muszą nieustannie dokonywać wyborów: 1) jakie cele próbować osiągnąć; 2) jakimi sposobami je osiągnąć. Ekonomia zajmuje się tym, w jaki sposób ludzie próbują zdobyć bogactwo – czyli poszerzyć swoje możliwości wyboru. W tym celu ekonomia bada wpływ różnych instytucji (np. prawa własności, pieniądz na sposoby i poziom produkcji. Początki systematycznego myślenia o ekonomii spotykamy już w starożytności i średniowieczu, jednak za pierwszy traktat ekonomiczny uchodzi praca Irlandczyka Richarda Cantillona Ogólne rozważania nad naturalnymi prawami handlu wydana w 1755 r. Za „ojca ekonomii” uważa się jednak powszechnie Szkota Adama Smitha – autora Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów z 1776 r.
koszt alternatywny
wartość korzyści utraconej z powodu dokonania wyboru. Podejmując działanie, wykorzystujemy rzadkie dobra, żeby osiągnąć określone cele. Tym samym nie możemy wykorzystać tych dóbr do osiągnięcia innych celów. Kosztem alternatywnym pracy może być np. przyjemność związana ze spędzaniem czasu wolnego. Kosztem alternatywnym kupna samochodu może być z kolei wygoda i odczucia estetyczne związane z wyremontowaniem mieszkania. O koszcie alternatywnym możemy też mówić w kontekście przedsiębiorców – przykładowo, jeśli firma informatyczna zainwestuje swoje środki w produkcję aplikacji na smartfony, to nie będzie mogła jednocześnie stworzyć gry komputerowej, którą także ma w planach.
koszty utopione
koszty podjętych wcześniej decyzji, których nie da się już odwrócić. Jeśli zainwestowaliśmy znaczne środki w projekt tworzenia mobilnej aplikacji, która okazała się mało popularna, to nie będziemy w stanie odzyskać pieniędzy poświęconych na rozwój tej aplikacji. Przedsiębiorca w takiej sytuacji musi rozważyć, czy jest sens utrzymywania tego produktu – oszacować czy przyszłe przychody ze sprzedaży będą wyższe niż przyszłe koszty związane z utrzymaniem aplikacji; nie powinien w tym momencie sugerować się już kosztami utopionymi tego projektu.
rzadkość
stan, w którym liczba dóbr, którymi dysponujemy, jest mniejsza niż liczba celów, do osiągnięcia których moglibyśmy te dobra wykorzystać. Rzadkość zmusza nas do dokonywania wyborów i koncentrowaniu się na osiąganiu tych celów, które wydają nam się najbardziej pilne i możliwe do osiągnięcia zarazem. Jeśli jakieś dobro występuje tak obficie, że przestaje być rzadkie (np. powietrze w normalnych ziemskich warunkach), to mówimy, że jest to dobro wolne.