Lekcje
Spory wokół roli państwa w gosodarce
Autor scenariusza: Izabela Meyza
Redakcja merytoryczna: Mateusz Benedyk
rozdział
Opis
Uczestnicy i uczestniczki poznają najważniejsze obszary działalności państwa, a następnie poddają refleksji sposób ich funkcjonowania. Będą mieli także okazję do wyrażenia opinii dotyczących ingerencji państwa w gospodarkę i życie społeczne.
Cele
Po lekcji uczestnicy i uczestniczki:
- wymieniają najważniejsze funkcje współczesnych państw,
- wyrażają opinie na temat interwencji państwa w gospodarkę.
Przebieg Zajęć
Czas:
15 min.
metoda:
praca w małych grupach
pomoce:
karta pracy „Obszary działalności państwa”, ew. urządzenia z dostępem do internetu (5 sztuk).Podziel uczestników i uczestniczki na 5 grup i rozdaj im pocięte fragmenty karty pracy „Obszary działalności państwa”. Powiedz, że kiedy skończą zadanie, będę proszeni o przedstawienie swoich refleksji na forum. Rozważ także możliwość korzystania ze smartfonów/tabletów/komputerów z dostępem do Internetu w celu lepszego przygotowania prezentacji.
Czas:
25 min.
metoda:
prezentacje uczestników i uczestniczek
pomoce:
brakPrzygotuj miejsce, w którym będą się odbywać prezentacje (np. stół i krzesła lub puste miejsce z przodu sali) i zapraszaj poszczególne grupy do wychodzenia na środek.
Po każdej z prezentacji poproś, by osoby, które widzą zasadność danego obszaru działalności państwa, usiadły po prawej stronie sali, a te, które mają do niej wątpliwości – po lewej (niezdecydowani mogą zająć środek).
Kiedy wszystkie grupy skończą prezentacje, zapisz na tablicy dwa hasła: ETATYZM/INTERWENCJONIZM i WOLNY RYNEK.
Zapytaj:
• Które z haseł przypisalibyście osobom siedzącym po prawej stronie sali, a które tym po lewej?
• Czy łatwo było wam podjąć decyzję o zajęciu miejsca po którejś ze stron?
• Czy są osoby, które siedziały po jednej stronie przy wszystkich prezentacjach?
• A takie, które często przemieszczały się z miejsca na miejsce, widząc zasadność ingerencji państwa tylko w niektóre obszary?
Odwołując się do prezentacji uczestników i uczestniczek, omów zapisane na tablicy hasła. Zapytaj uczestników i uczestniczki:
• Czy możecie wymienić tematy obecne w debacie publicznej, w których pojawia się spór etatystów i zwolenników wolnego rynku?
• Dlaczego te tematy budzą dużo emocji?
Zauważ, że państwo nie podpisuje z obywatelami żadnych umów, lecz każe im się dostosować do uchwalonego prawa. Ci, którzy nie zgadzają się na zasady z góry narzucone przez państwo lub sądzą, że cena za otrzymywane od państwa dobra i usługi jest wysoka w stosunku do jakości, krytykują zbyt dużą obecność państwa w gospodarce.
Czas:
5 min.
metoda:
dyskusja w parach
pomoce:
brakPoproś uczestników i uczestniczki, by usiedli w parach. Zapisz na tablicy zdania:
• Jestem zwolennikiem/-niczką interwencjonizmu, ponieważ…
• Jestem zwolennikiem/-niczką wolnego rynku, ponieważ…
Następnie poproś, by każda osoba wybrała zdanie, które jest jej bliższe i uzasadniła swój pogląd w krótkiej rozmowie. Zaproś chętnych do podzielenie się refleksją na forum.
Słowniczek
etatyzm
pogląd, wedle którego państwo powinno odgrywać aktywną rolę w gospodarce danego kraju. Etatyści (zwolennicy etatyzmu) postulują wprowadzenie systemu z wysokimi podatkami i wydatkami publicznymi oraz chcą, żeby państwo aktywnie zarządzało licznymi sferami gospodarki i życia społecznego (np. edukacja, służba zdrowia, niektóre gałęzie przemysłu).
interwencjonizm
system gospodarczy, w którym kapitalizm połączony jest z silnymi państwowymi regulacjami. Państwo interwencjonistyczne dopuszcza prywatną własność i przedsiębiorczość, ale wprowadza regulacje prawne ograniczające swobodne działania przedsiębiorców w niektórych dziedzinach. Takimi regulacjami mogą być: licencje lub koncesje na wykonywanie określonego rodzaju działalności; ustalanie cen maksymalnych i cen minimalnych; regulowanie relacji pracownika z pracodawcą poprzez kodeks pracy. Konsekwentnie wprowadzany interwencjonizm doprowadziłby do socjalizmu. Mianem interwencjonistycznych można określić większość współczesnych, rozwiniętych gospodarek świata.
liberalizm
doktryna polityczna, która w sferze gospodarczej postuluje ograniczanie roli państwa, wskazuje na dobroczynną rolę praw własności i transakcji rynkowych, domaga się znoszenia przepisów krępujących przedsiębiorców. Myśl liberalizmu skraca się często do maksymy: „laissez faire, laissez passer!”, co oznacza: „pozwólcie nam działać i handlować”. Liberałowie w polityce gospodarczej dążą do obniżki podatków i wydatków publicznych, denacjonalizacji mienia państwowego, ograniczenia biurokracji i ograniczenia regulacji krępujących działania przedsiębiorców.
wolny rynek
system gospodarczy, w którym podstawą działalności są dobrowolne umowy zawierane z poszanowaniem prawa własności prywatnej. Najważniejsze cechy tego systemu to swoboda ustalania cen transakcji, swoboda wejścia nowych producentów na rynek, ustalanie dochodów przez konsumentów i przedsiębiorców (bez ingerencji państwa). Termin stosowany czasami wymiennie z kapitalizmem.