Lekcje
Bezrobocie
Autor scenariusza: Izabela Meyza
Redakcja merytoryczna: Mateusz Benedyk
rozdział
Opis
Uczestnicy i uczestniczki poznają definicję bezrobocia i jego rodzaje. Zanalizują sytuację niektórych bezrobotnych i zastanowią się nad przyczynami, które sprawiają, że ludzie nie pracują.
Cele
Po lekcji uczestnicy i uczestniczki:
- definiują, czym jest bezrobocie i klasyfikują jego rodzaje,
- znają przyczyny bezrobocia,
- wymieniają sposoby na jego zmniejszenie.
Przebieg Zajęć
Czas:
10 min.
metoda:
miniwykład
pomoce:
kreda i tablica lub flipchart i markerZapisz na tablicy hasła POPYT NA PRACĘ i PODAŻ PRACY.
Zapytaj:
• Jak byście zdefiniowali popyt na pracę?
• A jak podaż pracy?
• Co się dzieje z popytem na pracę i podażą pracy, kiedy płace w danym zawodzie rosną?
• A co, kiedy maleją?
Zwróć uwagę na to, że kiedy płace w danym zawodzie rosną, rośnie też popyt na pracę (bo więcej osób chce wtedy pracować). A kiedy maleją, rośnie natomiast podaż (bo przedsiębiorcom bardziej opłaca się zatrudniać pracowników).
. Zapisz na tablicy trzy symbole: <, >, =. Zapytaj uczestników i uczestniczki:
• Który z tych symboli wstawilibyście między hasłami POPYT NA PRACĘ i PODAŻ PRACY, żeby opisać bezrobocie?
Pozwól im wypowiedzieć swoje opinie i intuicje, po czym zapisz właściwy znak (popyt
Podziel uczestników na 5 grup. Rozdaj przypisane im teksty z karty pracy „Bezrobotni”. Niech grupy zapoznają się z nimi, a następnie odpowiedzą na zamieszczone pod spodem pytania. Kiedy skończą, poproś o zaprezentowanie odpowiedzi na forum.
Omawiając przykłady, zwróć uwagę na to, kogo nie zaliczamy do osób bezrobotnych. Powiedz, że o bezrobociu możemy mówić tylko w przypadku SIŁY ROBOCZEJ, czyli części społeczeństwa w wieku produkcyjnym, która nie może znaleźć pracy, mimo że chce ją podjąć (bezrobotnymi nie są więc studenci i emeryci, nie są nimi także osoby, które decydują się na odejście z pracy np. z powodu wychowywania dzieci).
Zapytaj uczestników o wysokość stopy bezrobocia w Polsce. Korzystając z danych Eurostatu (http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tsdec450&plugin=1) lub urzędów pracy (http://rynekpracy.org/x/900679), zweryfikuj ich odpowiedzi. Zauważ, że kiedy mówimy o bezrobociu np. 10 proc., nie znaczy to, że co dziesiąty Polak nie pracuje, ale że co dziesiąta osoba w wieku produkcyjnym, która chce podjąć pracę, nie może jej znaleźć.
Wprowadź także pojęcie WSKAŹNIKA ZATRUDNIENIA - wytłumacz je na podstawie słownika i lekcji „Bezrobocie” podręcznika „Wolna przedsiębiorczość”.
Zapytaj:
• Czy waszym zdaniem bezrobocie w Polsce jest wysokie?
• Jaki ma wpływ na gospodarkę?
• Czy może mieć na nią pozytywny wpływ?
Czas:
10 min.
metoda:
dyskusja
pomoce:
kreda i tablica lub flipchart i markerPoproś uczestników, by na podstawie tekstów i zasłyszanych historii z życia, wymienili przyczyny bezrobocia.
Jeżeli widzisz potrzebę, nakieruj grupę, że przyczyny mogą być następujące:
- zamknięcie przedsiębiorstwa,
- zmiana pracy (bezrobocie frykcyjne),
- zmiana ustroju lub duża zmiana gospodarcza,
- niechęć do pracowania za niskie płace,
- koszt alternatywny pracowania (np. wysoki zasiłek socjalny),
- przeciwności prawne i biurokratyczne (wysokie podatki, utrudnione zakładanie firm, regulacja dostępu do zawodów itp.).
Czas:
5 min.
metoda:
dyskusja w parach
pomoce:
brakDobierz uczestników i uczestniczki w pary. Poproś, by każda para wybrała jedną przyczynę bezrobocia spośród tych wymienionych w poprzednim ćwiczeniu i analizując ją, odpowiedziała na dwa pytania:
• Czy wybrana przyczyna bezrobocia leży po stronie pracownika, pracodawcy czy państwa?
• Co można zrobić, żeby ją zlikwidować?
Chętne osoby poproś o podzielenie się refleksjami na forum.
Materiały
Słowniczek
bezrobocie
możemy je definiować dwojako – ekonomicznie lub prawnie. Z ekonomicznego punktu widzenia o bezrobociu mówimy w przypadku osób, które nie mogą znaleźć pracy i oprócz tego spełniają trzy cechy: 1) chcą pracować i poszukują pracy; 2) akceptują kształtujące się na rynku stawki płac; 3) są postrzegane przez pracodawców jako zdolne do wykonywania pracy, którą chcą zdobyć. Wedle rozumienia prawnego bezrobocie to sytuacja, w której istnieją osoby mające status bezrobotnych nadany przez państwowe instytucje (np. urzędy pracy).
płaca brutto
w rozumieniu ekonomicznym: całkowity pieniężny koszt zatrudnienia pracownika; w sensie prawnym: wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik łącznie z zapłaconymi przez niego podatkami i składkami na ubezpieczenia społeczne, ale bez składek na ubezpieczenia społeczne, jakie z tytułu zatrudnienia danej osoby płaci pracodawca. Dla pracodawcy zwykle ważne jest, jaki jest całkowity koszt wynikający z zatrudnienia danej osoby, niezależnie od tego, jaka część z tego trafia do kieszeni pracownika, a jaka do budżetu państwa. Koszt zatrudnienia pracownika pracodawca porównuje z przychodem, jakiego się spodziewa z zatrudnienia danej osoby i na tej podstawie decyduje, czy opłaca mu się kogoś zatrudniać. Polskie prawo definiuje płacę brutto jako płacę netto powiększoną o podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracownika. Jednocześnie pracodawca też jest zobowiązany przez prawo odprowadzić z tytułu zatrudniania danej osoby różne składki na ubezpieczenia społeczne (m.in. część składki emerytalnej i rentowej – istnieje tu oficjalny podział na część składki płaconą przez pracownika i część płaconą przez pracodawcę), które stanowią dla niego taki sam koszt zatrudnienia kogoś, jak płaca netto czy składki pracownika.
płaca netto
suma pieniędzy, jakie otrzymuje pracownik po odliczeniu wszystkich podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Mówiąc bardziej kolokwialnie, jest to ta część kosztów zatrudnienia danej osoby, która trafia do kieszeni pracownika (obecnie najczęściej na jego konto bankowe), tzw. płaca na rękę.
podaż
zależność pomiędzy ilością dobra oferowaną na sprzedaż (wielkością podaży) a ceną tego dobra. Wielkość podaży przy danej cenie będzie zależała od przedsiębiorczych ocen sprzedawców m.in. co do alternatywnych zastosowań dobra, spodziewanych kosztów produkcji dobra w przyszłości, kosztów jego przechowywania itp. Zgodnie z prawem podaży im wyższa cena, tym większa ilość dóbr oferowanych na sprzedaż. Podaż jest nazywana także funkcją podaży.
podaż pracy
liczba pracowników, którzy chcą się zatrudnić przy danej stawce płac. Podaż pracy w konkretnym sektorze będzie zależała m.in. od tego, jak bardzo pracownicy cenią sobie czas wolny, jakie mają inne możliwości zatrudnienia, jak oceniają uciążliwość warunków pracy. Warto pamiętać, że pracowników interesuje raczej płaca netto, przez co wzrost opodatkowania płacy i niższe zarobki netto będą na ogół skutkowały mniejszą podażą pracy (i odwrotnie – spadek opodatkowania pracy zwykle zwiększy podaż pracy), jeśli inne okoliczności jednocześnie się nie zmienią.
popyt
zależność między ceną danego dobra a ilością dobra, jaką ludzie są skłonni przy danej cenie nabyć (wielkością popytu). Kształt tej funkcji zależy od preferencji ludzi. Pod tym hasłem kryją się jednak rozmaite czynniki (moda, pora roku, informacje o dostępnych alternatywach itd.). Zgodnie z prawem popytu im wyższa cena danego dobra, tym mniejsza ilość chętnych na nabycie tego dobra. Graficznie tę zależność przedstawiamy zwykle na wykresie z ceną na osi Y i ilością na osi X – krzywa popytu będzie opadała w prawo. Popyt jest nazywany także funkcją popytu.
popyt na pracę
liczba pracowników, jaką pracodawcy chcą zatrudnić przy danej stawce płac (uwzględniającej całkowite koszty zatrudnienia – płacę brutto w rozumieniu ekonomicznym). Popyt na pracę bierze się ze spekulacji pracodawców na temat dodatkowych przychodów, które uzyska firma w przypadku zatrudnienia danej osoby, czyli tzw. produktywności pracy. Im wyższy poziom inwestycji kapitałowych i lepsza organizacja pracy, tym większa produktywność pracowników i tym samym wyższy popyt na pracę. Do popytu na pracę stosuje się także prawo popytu.
siła robocza
ludzie, którzy są w stanie pracować i wyrażają chęć pracy (zarówno już zatrudnieni, jak i bezrobotni). W tym kontekście mówimy zwykle o osobach, które ukończyły odpowiedni wiek (np. 15 lub 18 lat), nie kształcą się już w trybie dziennym, są fizycznie zdolne do pracy, nie przekroczyły wieku emerytalnego, nie zrezygnowały z uczestnictwa w rynku pracy (np. z powodu wychowania dzieci lub prowadzenia gospodarstwa domowego).
stopa bezrobocia
wskaźnik pokazujący, jaka część siły roboczej nie ma zatrudnienia. Stopa bezrobocia może przyjmować wartości od zera (pełne zatrudnienie) do stu procent (nikt nie pracuje). Wylicza się ją przez podzielenie liczby bezrobotni) przez liczbę osób stanowiących siły roboczej. W Polsce podawane są zwykle dwie stopy bezrobocia. Wedle pierwszej za bezrobotnego uważa się osobę zarejestrowaną w urzędzie pracy. Wedle drugiej definicji za bezrobotną uważa się osobą, która w badaniu ankietowym (tzw. Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności) stwierdzi, że nie wykonywała w ostatnim czasie żadnej pracy zarobkowej. Przykładowo w październiku 2015 r. stopa bezrobocia w Polsce wynosiła 9,6% według pierwszej definicji i 7,0% wedle drugiej definicji. Być może ta różnica wynika z tego, że część osób oficjalnie bezrobotnych pracuje w szarej strefie.
wskaźnik zatrudnienia
stosunek osób pracujących do całej populacji w wieku produkcyjnym (najczęściej przyjmuje się, że są to osoby w wieku 20-64 lat). Za pracujących uważa się osoby, które miały w ostatnim czasie źródło dochodów (pracowały, prowadziły firmę lub gospodarstwo rolne). Warto pamiętać, że wskaźnik zatrudnienia bierze pod uwagę całą populację w określonym wieku, a nie tylko siłę roboczą.