Poproś uczestników i uczestniczki, by wybrali jeden z należących do nich przedmiotów (np. piórnik, długopis, telefon) i wzięli go do ręki lub położyli obok siebie. Następnie zapytaj każdego, czy zgadza się pożyczyć ci ten przedmiot na jakiś czas. Zbierz przedmioty od tych, którzy nie wyrażają sprzeciwu i połóż z boku. Powiedz uczestnikom i uczestniczkom, żeby przez chwilę o nich nie myśleli i przejdź do kolejnego ćwiczenia.

Zapisz dużymi literami na tablicy hasło CZAS TO PIENIĄDZ. Zapytaj uczestników i uczestniczki, jak rozumieją to stwierdzenie i czy się z nim zgadzają. Możesz zapisywać pomysły, które się pojawiają.
Powiedz, że w dalszej części lekcji zajmiecie się tym, jak wartość pieniądza rośnie w czasie, czyli odsetkami.
Interpretując to zdanie, możesz nawiązać do koncepcji kosztu alternatywnego (więcej o nim w rozdziale „Rzadkość i koszt alternatywny” podręcznika „Wolna przedsiębiorczość”). Powiedz, że każda jednostka czasu ma swój koszt alternatywny: kiedy decydujemy się na spędzenie dnia przed telewizorem, nie zarabiamy wtedy pieniędzy.
Zapowiedz, że tę interpretację zostawicie dziś na boku i zajmiecie się odsetkami, czyli tym, jak wartość pieniądza rośnie w czasie.

Oddaj uczestnikom i uczestniczkom przedmioty do nich należące.
Zapytaj:
• Co czuliście, pożyczając mi te przedmioty?
• Czy potrafiliście zapomnieć o tym, że jestem w ich posiadaniu i nie wiadomo kiedy je oddam?
• Co czulibyście, gdybym pożyczył/a je na miesiąc? A na rok?
• Czy sądzicie, że po roku przedmiot wyglądałby tak samo, czy coś by się w nim zmieniło/zużyło/zestarzało?
• Czy po roku miałyby taką samą wartość?
Poproś uczestników i uczestniczki, by podzielili się swoimi życiowymi doświadczeniami dotyczącymi pożyczania. Następnie opowiedz o przykładzie przytoczonym przez francuskiego ekonomistę Frédérica Bastiata: poproś uczestników i uczestniczki, żeby wyobrazili sobie, że podchodzą do kogoś i proszą go o rozmienienie 100 zł. Ten bierze banknot i zgadza się spełnić ich prośbę, ale… dopiero za rok.
Zapytaj o odczucia, jakie wiążą się z tym przykładem:
• Czy uważacie, że należy jakoś rekompensować innym to, że coś od nich pożyczamy?
• Co sądzicie o pomyśle, żeby osoba, która trzyma czyjeś pieniądze przez jakiś czas, płaciła tej osobie odsetki? Czy to według was uczciwe?
Zauważ, że kiedyś pożyczanie pieniędzy na procent uważane było za nieuczciwe. Nazywano to „lichwą”. Możesz podać także przykład obejścia tego zakazu: kiedy bankom zabraniano wypłacania odsetek posiadaczom lokat, wypłacane im pieniądze nazywały one oficjalnie karami za to, że złożone na koncie środki nie są dostępne od ręki. Powiedz, że dziś jest inaczej: odsetki są rozumiane jako rekompensata za to, że ktoś zrezygnował ze swoich pieniędzy na jakiś czas i w związku z tym ktoś inny może z nich skorzystać. Płacenie procentu za pożyczony kapitał jest wszechobecne w dzisiejszej gospodarce.

Podziel uczestników i uczestniczki na 5 grup i rozdaj przyporządkowane im fragmenty karty pracy „Odsetki”. Poproś o wykonanie zadania. Kiedy grupy skończą, niech przedstawią swoje propozycje na forum. Wspólnie je zweryfikujcie.
Zapytaj:
• Jak sądzicie, od czego zależy wysokość odsetek, które płacimy za pożyczone pieniądze?
Jeżeli widzisz potrzebę, naprowadź uczestników na to, że zależy ona głównie od stopnia ryzyka, które podejmujemy, udostępniając komuś kapitał: jeśli ryzyko jest większe, możemy więcej zyskać, ale też więcej stracić.

Niech uczestnicy i uczestniczki dobiorą się w pary (mogą to zrobić w ramach grup z poprzedniego ćwiczenia). Zapisz na tablicy zdanie:
„Gdyby miał/a oszczędności, ulokowałbym je w …., ponieważ….”
Poproś, by, bazując na poprzednim ćwiczeniu, uczestnicy i uczestniczki w parach wymienili się refleksjami na ten temat.