Lekcje

a

Lekcja 7:

pobierz lekcję .rar

Ceny maksymalne i minimalne wprowadzane przez państwo

Autor scenariusza: Izabela Meyza

Redakcja merytoryczna: Mateusz Benedyk

Rozdziały:
11

rozdział

Opis

Uczestnicy i uczestniczki doświadczą, czym jest stan równowagi, a następnie poddadzą refleksji próby regulacji rynku przez państwo. Dowiedzą się także, czym są ceny minimalne i maksymalne.

Cele

Po lekcji uczestnicy i uczestniczki:

  • definiują pojęcia ceny minimalnej i ceny maksymalnej,
  • rozumieją, na czym polega równowaga rynkowa,
  • wymieniają skutki regulacji rynku przez państwo.

Przebieg Zajęć

Ćwiczenie 1
Image

Czas:

10 min.
Image

metoda:

praca w grupach
Image

pomoce:

brak

Odsuń ławki na boki. Poproś uczestników, by stanęli w kręgu w formie kolejki z prawym ramieniem zwróconym do środka. Powiedz, że za chwilę spróbują doświadczyć, czym jest równowaga.
Niech uczestnicy i uczestniczki zacieśnią krąg tak, aby stykać się z osobą stojącą z przodu i z tyłu, a potem niech chwycą w talii osobę stojącą przed nimi. Kiedy wszyscy będą gotowi, poproś, by jednocześnie zginali kolana do momentu, kiedy poczują, że opierają się na kolanach osoby stojącej z tyłu. Doprowadź grupę do momentu, kiedy osoby podtrzymują się wzajemnie. Następnie poproś, by każdy zrobił 10 kroków do przodu.
Jeżeli nie uda się to za pierwszym razem, możesz powtórzyć doświadczenie.
W ćwiczeniu nie chodzi jednak o to, żeby się udało – jego celem jest DOŚWIADCZENIE STANU RÓWNOWAGI lub jej braku. Niezależnie więc od tego, czy grupa przewróciła się, czy wykonała zadanie, przejdź do omówienia.
Zapytaj uczestników i uczestniczki:
• Jak czuliście się wykonując to zadanie?
• Co było potrzebne do tego, żeby wykonać je prawidłowo?
• Co sprawiło, że udało wam się wykonać ćwiczenie? (lub: Co sprawiło, że nie udało się go wykonać?)
• Czy gdybyście wykonywali je następnym razem, coś byście udoskonalili?
• Czy trudno jest zachować równowagę w tak dużej grupie?

Ćwiczenie 2
Image

Czas:

10 min.
Image

metoda:

miniwykład
Image

pomoce:

kreda i tablica lub flipchart i marker

Powiedz uczestnikom i uczestniczkom, że za chwilę spróbujecie wyciągnąć wnioski z poprzedniego ćwiczenia po to, żeby potem wykorzystać je przy mówieniu o równowadze ekonomicznej.
Zapytaj:
• Co pomaga utrzymać równowagę?
Zapisuj odpowiedzi z grupy. Mogą się pojawiać takie pomysły, jak współpraca, zaufanie, uważne obserwowanie innych, działanie według planu itp.
Zauważ, że równowagę mogą wspomagać także różne „podpórki” – gdybyś podłożył/-a pod kolana uczestników i uczestniczek krzesła, z pewnością by nie upadli, ale nie mogliby też pójść do przodu.
Następnie przenieś metaforę równowagi na grunt ekonomiczny, tłumacząc znaczenie pojęcia RÓWNOWAGA RYNKOWA (możesz zapisać je na tablicy). Powiedz, że tak jak w doświadczeniu uczestnicy i uczestnicy musieli się obserwować i reagować na swoje ruchy, żeby osiągnąć równowagę, tak przedsiębiorcy i konsumenci obserwują się nawzajem i reagują na swoje zachowania. Jeżeli prowadziłeś/aś z tą grupę lekcję „Popyt i podaż”, nawiąż do niej. Jeżeli nie, wytłumacz w skrócie, jak działa mechanizm popytu i podaży: jeżeli jest więcej chętnych na jakiś produkt, producenci zwiększają jego cenę, a wtedy z kolei pojawia się większa konkurencja (inni producenci widząc, że sprzedawanie tego produktu się opłaca, przerzucają swoje siły na jego produkcję), a to z kolei obniża cenę. Jeżeli natomiast mniej klientów jest zainteresowanych jakimś produktem, producenci muszą zmniejszyć jego cenę, jeżeli chcą go sprzedać.
W ten sposób – obserwując się wzajemnie i reagując na swoje ruchy – producenci i konsumenci dążą do zachowania RÓWNOWAGI RYNKOWEJ.
Nawiązując do pierwszego ćwiczenia, zwróć uwagę, że utrzymywanie równowagi jest ciągłym, dynamicznym procesem, w którym trudno przewidzieć, co zdarzy się za chwilę. Pojawiają się więc pomysły, by zamiast zdawać się na niepewny proces, wprowadzić „podpórki”, które odgórnie uregulują rynek.
Powiedz, że częstym pomysłem na uregulowanie rynku jest wprowadzanie przez państwa CENY MINIMALNEJ i CENY MAKSYMALNEJ. Na postawie słownika wytłumacz znaczenie tych pojęć. Następnie powiedz, że za chwilę w małych grupach uczestnicy i uczestniczki zastanowią się, jakie skutki dla gospodarki może mieć wprowadzenie takich cen.

Ćwiczenie 3
Image

Czas:

25 min.
Image

metoda:

praca w grupach

Podziel uczestników i uczestniczki na 5 grup. Każdej z nich rozdaj przyporządkowany jej, pocięty fragment karty pracy „Cena maksymalna i minimalna”. Daj czas na zapoznanie się
z przykładami i odpowiedzi na pytania.
Następnie poproś o zaprezentowanie odpowiedzi na forum.
Podsumuj, przedstawiając najważniejsze skutki wprowadzenia ceny maksymalnej (produkty są w NIEDOBORZE, rozwija się „czarny rynek”, producentom nie opłaca się produkować i wprowadzać innowacji) i minimalnej (produkty są w NADWYŻCE, produkty słabszej jakości kosztują tyle, co droższe, producenci tańszych produktów plajtują).
Zauważ, że w obu przypadkach ogranicza się przedsiębiorcom możliwość konkurowania na rynku. Powiedz, że takie regulacje – podobnie jak podpórki, które pomagają utrzymać równowagę – mogą sprawiać pozory, że równowaga ta jest zachowana. W rzeczywistości jednak są ingerencją w dynamiczny proces. Mogą także utrudniać przedsiębiorcom rozwój
i w wielu przypadkach niekorzystnie wpływać na konsumentów.
Na koniec zapytaj:
• Jakie mogą być motywacje państw do wprowadzania cen minimalnych?
• Co, jako konsumenci, sądzicie o regulowaniu cen przez państwo?
• Czy sądzicie, że są sytuacje, w których jest to potrzebne, czy nie?
• Czy możecie podać przykłady, jak takie regulacje miałyby wpływ na wasze życie?

Słowniczek

cena maksymalna

ustalona przez państwo cena, powyżej której nie można sprzedawać danego produktu. Jeśli cena maksymalna pszenicy zostanie ustalona na 600 zł za tonę, to wszystkie transakcje sprzedaży pszenicy z ceną powyżej 600 zł za tonę stają się nielegalne. W historii najczęściej ceny maksymalne dotyczyły podstawowych produktów żywnościowych, np. chleba. Współcześnie najczęściej mamy do czynienia z regulowaniem cen usług – np. ustalaniem maksymalnych czynszów za wynajem mieszkania, czy maksymalnych cen za połączenia roamingowe (czyli takie, jakich dokonujemy, gdy przebywamy zagranicą). Cena maksymalna może prowadzić do niedoboru na rynku objętym ceną maksymalną.

cena minimalna

ustalona przez państwo cena, poniżej której nie wolno sprzedać danego towaru lub usługi. Jeśli cena minimalna trzody chlewnej wynosi 5 zł za kilogram, to rolnicy nie mogą z mocy prawa sprzedać świń do uboju taniej niż 5 zł/kg (analogicznie ubojnie nie mogą kupować świń poniżej tej ceny). Ceny minimalne były zwykle ustalane, by wspomóc jakąś grupę producentów, często rolników – np. plantatorów buraków cukrowych czy producentów pszenicy. Obecnie najbardziej rozpowszechnioną ceną minimalną jest płaca minimalna – czyli wynagrodzenie, poniżej którego pracodawcy nie mogą zatrudniać pracownika (ustalane w skali miesiąca – np. w Polsce – lub godziny pracy – np. w Stanach Zjednoczonych). Cena minimalna może prowadzić do nadwyżki na rynku objętym ceną minimalną.

cena równowagi

cena przy której wielkość popytu i wielkość podaży są identyczne. Jeśli na rynku mamy do czynienia z ceną równowagi, to wszyscy sprzedawcy, którzy chcą sprzedać dane dobro po tej cenie, znajdą nabywców, a wszyscy nabywcy, którzy chcą kupić dobro przy tej cenie, znajdą chętnych do jego sprzedaży. Dlatego też mówi się, że jest to cena „czyszcząca rynek” lub że doprowadza ona rynek do „stanu spoczynku” lub „zrównoważenia”. Zobacz też: równowaga.

czarny rynek

handel dobrami i usługami, które są nielegalne. W odróżnieniu od szarej strefy nie chodzi o proste ukrywanie się przed władzami celem uniknięcia podatków, ale o działalność prawnie zabronioną niezależnie od warunków – np. handel narkotykami, ludzkimi narządami do przeszczepów czy gatunkami zwierząt zagrożonymi wyginięciem. Czarne rynki są także charakterystyczne dla gospodarek socjalistycznych, w których chroniczne niedobory towarów w oficjalnym obrocie doprowadzają do wykształcenia się równoległych czarnorynkowych struktur dystrybucji (np. rolnicy sprzedawali mięso znajomym z miasta, a nie do oficjalnego państwowego skupu).

nadwyżka rynkowa

sytuacja, w której wielkość podaży danego dobra jest większa niż wielkość popytu na nie. Jeśli rynek danego dobra jest wolny – tzn. możliwe są swobodne dostosowania cenowe – to przedsiębiorcy obniżą cenę dobra do ceny równowagi. Jeśli cena jest wyższa niż cena równowagi, to znaczy, że istnieją kupcy chcący nabyć dobro po cenie, która satysfakcjonuje niektórych sprzedawców. W ich wzajemnym interesie jest zatem dogadanie się i obniżenie ceny. Jeśli natomiast cena doprowadzająca do nadwyżki jest regulowana przez państwo i nie można jej obniżyć (cena minimalna), to nadwyżka może się utrzymywać. Nadwyżkę na rynku pracy nazywamy bezrobociem.

niedobór rynkowy

sytuacja, w której wielkość popytu na dane dobro jest większa niż wielkość podaży tego dobra. Jeśli rynek danego dobra jest wolny – tzn. możliwe są swobodne dostosowania cenowe – to przedsiębiorcy podwyższą cenę dobra do ceny równowagi – dzięki temu będą mogli zwiększyć swoje przychody, a jednocześnie ciągle znajdą się klienci chcący nabyć to dobro. Jeśli ceny nie można podwyższyć z powodu regulacji prawnych (cena maksymalna), to niedobór może się utrzymywać. Specyficznym „rozwiązaniem” problemu niedoboru są reglamentacje towaru – np. system kartkowy w PRL.

podaż

zależność pomiędzy ilością dobra oferowaną na sprzedaż (wielkością podaży) a ceną tego dobra. Wielkość podaży przy danej cenie będzie zależała od przedsiębiorczych ocen sprzedawców m.in. co do alternatywnych zastosowań dobra, spodziewanych kosztów produkcji dobra w przyszłości, kosztów jego przechowywania itp. Zgodnie z prawem podaży im wyższa cena, tym większa ilość dóbr oferowanych na sprzedaż. Podaż jest nazywana także funkcją podaży.

popyt

zależność między ceną danego dobra a ilością dobra, jaką ludzie są skłonni przy danej cenie nabyć (wielkością popytu). Kształt tej funkcji zależy od preferencji ludzi. Pod tym hasłem kryją się jednak rozmaite czynniki (moda, pora roku, informacje o dostępnych alternatywach itd.). Zgodnie z prawem popytu im wyższa cena danego dobra, tym mniejsza ilość chętnych na nabycie tego dobra. Graficznie tę zależność przedstawiamy zwykle na wykresie z ceną na osi Y i ilością na osi X – krzywa popytu będzie opadała w prawo. Popyt jest nazywany także funkcją popytu.