Z tego rozdziału dowiesz się:

Najważniejsze pojęcia:
życiorys, list motywacyjny, komunikacja werbalna, komunikacja niewerbalna

Edukacja i samoedukacja

Podjęcie właściwej i dającej spełnienie pracy jest procesem bardziej rozciągniętym w czasie, niż mogłoby się wydawać. Kiedy już jesteśmy w pełni ukształtowani w dorosłym życiu, musimy się dobrze zareklamować odpowiednimi dokumentami aplikacyjnymi i jak najlepiej zaprezentować na rozmowie kwalifikacyjnej. W rzeczywistości zdobywanie pracy rozpoczyna się wcześniej, już wtedy gdy staramy się oceniać własne umiejętności, potencjał i zainteresowania. A w zasadzie jeszcze na etapie samokształcenia, gdy rozwijamy własne talenty i umiejętności.

W naszych czasach używa się (a nawet nadużywa) terminu „gospodarka oparta na wiedzy”. W istocie chodzi o to, że na współczesnym rynku pracy w rozwiniętych gospodarkach przeważająca część pracowników pracuje głową, a nie rękami (odnosi się to w zasadzie do każdego stanowiska: począwszy od inżyniera, przez maszynistę, na sprzątającym kończąc). Czysto fizyczna praca jest wykonywana przez roboty i maszyny, które nadzoruje i naprawia człowiek. Konieczność korzystania z głowy, a nie tylko z siły fizycznej dotyczy każdej branży. Dlatego na etapie edukacji ważne jest umiejętne rozwijanie osobistych talentów i zainteresowań. Często mówi się, że edukacja jest ważna, ale tak naprawdę ważna jest samoedukacja – kształcenie się z myślą o celu, który możemy osiągnąć i który angażując nas bez reszty, da nam osobistą radość. A zatem wybrawszy kierunek studiów, warto poszukać w nim czegoś, co szczególnie przyciągnie naszą uwagę. Większość kierunków jest bardzo ogólna i nie kształci w specyficznych dziedzinach. Warto zatem zastanowić się dwa razy przed decyzją o wyborze kierunku studiów. Być może lepszym rozwiązaniem (z perspektywy zawodowej) od studiowania kierunku bardzo oderwanego od współczesnego rynku pracy jest nauka konkretnego fachu bądź zdobywanie doświadczenia w ramach praktyk i staży zawodowych. Dobrym pomysłem byłoby podjęcie próby odnalezienia tej dziedziny, która nas zainteresuje. Być może będzie to dziedzina niezwiązana bezpośrednio z wybranym kierunkiem studiów. Nie zmarnujemy też czasu, uczestnicząc w zajęciach kół naukowych, uprawiając hobby czy prowadząc stronę internetową poświęconą interesującej nas tematyce. Obecnie coraz więcej ludzi pracuje na stanowiskach niezwiązanych bezpośrednio z ich formalnym wykształceniem. Współczesny rynek pracy, mimo że jest oparty na wiedzy, jest bardzo pojemny – pozwala się odnaleźć osobom o bardzo różnych zainteresowaniach i umiejętnościach.

W procesie realizacji osobistej i rozwoju umiejętności warto zdawać sobie sprawę także z własnych cech osobowościowych i pracować nad nimi. Większość z cech ma to do siebie, że w różnych sytuacjach może się okazać albo wadami, albo zaletami. Pamiętaj również, że większości rzeczy w życiu człowiek uczy się w zgodzie z zasadą learning by doing [wym. lerning baj duing; znaczenie: nauka poprzez wykonywanie danej czynności], czyli bezpośrednio je ćwicząc. Dlatego w dzisiejszych czasach pracodawcy częstokroć większą wagę przywiązują do doświadczenia zawodowego aniżeli do kursów czy dyplomów. Dlatego warto korzystać (gdy pozwala na to sytuacja osobista) z możliwości podejmowania pracy dającej szansę na rozwój umiejętności, nawet jeśli nie przynosi ona satysfakcjonujących środków finansowych (np. przez praktyki lub staże), albo jeśli jest wolontariatem, czyli pracą za darmo. Wykazywanie się aktywnością w sektorze non-profit (np. działalności społecznej lub charytatywnej) jest także atutem w procesie starania się o pracę.

Szukanie pracy

Kiedy już wybierzemy miejsce pracy, musimy przygotować odpowiednie dokumenty aplikacyjne. Dwa podstawowe to życiorys oraz list motywacyjny (oprócz tego pracodawca może wymagać załączników potwierdzających rozmaite osiągnięcia wymieniane w życiorysie). Życiorys opisuje ścieżkę formalnej edukacji, doświadczenie zawodowe (poprzednie miejsca pracy) oraz rozliczne formy aktywności niekoniecznie zawodowej, ale związane z dziedziną, którą się zajmujemy. List motywacyjny natomiast ma przede wszystkim ukazać naszą chęć pracy w danym przedsiębiorstwie oraz zwrócić uwagę na nasze najważniejsze cechy.

Zarówno list motywacyjny, jak i życiorys piszemy zawsze w oparciu o szczegółową ofertę pracy. Z oferty tej powinniśmy wywnioskować, co jest najważniejsze dla potencjalnego pracodawcy. Dlatego życiorys trzeba uporządkować, podać informacje w kolejności od najbardziej istotnych do najmniej ważnych. Nie należy przesadzać ze sztucznym wydłużaniem życiorysu i chwaleniem się wszelkimi (niekoniecznie mającymi znaczenie) osiągnięciami. To może nawet zniechęcić pracodawcę, który w kandydacie zobaczy osobę niedbającą o czas odbiorcy.

List motywacyjny ma pokazać, że nawiązaliśmy dialog z potencjalnym pracodawcą i odpowiadamy na zgłoszoną przez niego ofertę. Dlatego również nie powinien być zbyt rozwlekły, lecz stanowić krótki przewodnik po najważniejszych punktach życiorysu oraz przekonać pracodawcę, że posiadamy wymagane kwalifikacje na stanowisko pracy wymienione w ofercie. List motywacyjny w żadnym razie nie może być powieleniem standardowych listów, których dużo jest w Internecie (to częsty błąd aplikujących o pracę). Jeśli uważamy, że spełniamy kryteria z ogłoszenia o pracę, powinniśmy to odpowiednio uargumentować (zob. ramkę).

Jeśli pracodawca będzie zainteresowany naszą aplikacją, zaprosi nas na rozmowę kwalifikacyjną, podczas której będzie mógł osobiście przekonać się o naszych zdolnościach intelektualnych, a także społecznych – czyli o tym, czy potrafimy się odpowiednio komunikować.

Komunikacja werbalna i niewerbalna

Formy komunikacji dzielą się na werbalne i niewerbalne. Komunikacja werbalna dotyczy samej wypowiedzi: tego, co mówimy (treść), oraz w jaki sposób to mówimy (spójność językowa, intonacja). Natomiast komunikacja niewerbalna dotyczy zachowań, mimiki, gestykulacji i mowy ciała, które towarzyszą wypowiedzi słownej. Jedna i druga forma ma ogromne znaczenie i wpływa na to, jak nas odbiera otoczenie. Załóżmy, że chcemy wypowiedzieć zdanie: „Moim ostatnim pracodawcą była firma Dzień Doberek”. Modulując ton głosu oraz tempo wypowiadanego zdania, możemy zasugerować odbiorcy, czy jest to coś pozytywnego, czy negatywnego. Same słowa użyte w zdaniu są neutralne – choć moglibyśmy je zmienić na bardziej pozytywne lub negatywne. Abstrahując od konkretnych słów, intonacja, głośność i płynność mówienia mogą wyrazić zupełnie inne emocje towarzyszące wypowiadaniu tego zdania. W ten sposób możemy werbalnie sterować naszym przekazem.

Pozostaje formuła niewerbalna. Składa się na nią poruszanie rękami, głową, mimika twarzy, a także ogólna postawa ciała. Komunikacja niewerbalna może wzmocnić nasz przekaz albo pozostawać z nim w sprzeczności. Jeśli machamy nerwowo rękami, to wypowiedziane przez nas słowa zostaną odebrane całkiem inaczej niż w wypadku kontrolowanej i stonowanej gestykulacji. Najlepszą demonstracją potęgi komunikacji niewerbalnej są kontakty między sportowcami w trakcie zawodów. Mimo że mogą nie zamienić ze sobą ani słowa – albo my jako obserwatorzy nie słyszymy, co mówią – na podstawie mowy ich ciał łatwo możemy się zorientować, czy w danej chwili relacje między nimi są napięte, czy też przyjazne.

Przy aplikowaniu do pracy naszym celem jest przede wszystkim wykazanie profesjonalizmu w formalnym kontakcie z drugim człowiekiem, a także zademonstrowanie znajomości reguł kontaktu. Dlatego ważne jest nieprzerywanie, słuchanie, odpowiadanie na pytania, utrzymywanie kontaktu wzrokowego i reagowanie na komunikaty niewerbalne drugiej strony (np. jeśli rozmówca się do nas zwraca, to lekko przechylamy głowę, by zasugerować, że słuchamy, co do nas mówi).

I tak dochodzimy do pewnej generalnej konkluzji na temat tego, co jest ważne dla naszej przyszłości zawodowej – jest to język. Język jest narzędziem, które pozwala się ludziom komunikować, a komunikacja jest podstawą przekazywania idei, które czynią nasze życie lepszym. Jest także podstawą współpracy przy wszelkich projektach. Gdy mówimy „język”, mamy na myśli wszelkie formy komunikowania się i przekazywania informacji, a więc nie tylko język ojczysty i języki obce, lecz także języki informatyczne i królową logicznego myślenia – matematykę. Dlatego bez względu na to, jak w przyszłości będzie wyglądał rynek pracy, nauka języków – od matematyki i informatyki po języki tradycyjne – zawsze będzie przydatna.

Przy poszukiwaniu pracy jednym z najważniejszych atutów jest również mobilność i skłonność do przemieszczania się. Polska jest członkiem Unii Europejskiej, co oznacza, że polscy pracownicy mogą przenosić się do innych krajów i tam podejmować pracę. Ogromne możliwości w poszukiwaniu pracy stwarza Internet. Pozwala bowiem na wyszukiwanie ofert z całego świata, a także ułatwia uczestnictwo w procesie rekrutacji. Zresztą coraz więcej pracodawców przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne na oferowane stanowiska za pomocą połączenia audiowizualnego przez Internet, by nie narażać aplikujących na koszty podróży i jednocześnie otworzyć się na szersze grono uzdolnionych kandydatów.

Przykład pokazuje, że list motywacyjny powinien być dialogiem z drugą stroną i nawiązywać do oferty pracy. Wyjaśnia też na konkretnych przykładach, dlaczego uważamy, że spełniamy warunki stawiane przez pracodawcę. Pamiętajmy, by podkreślać przede wszystkim nasze walory związane z przyszłą pracą. W liście nie ma na przykład informacji o tym, że praca dla portalu nie była komercyjna, nie podkreślamy też nadmiernie, że jesteśmy świeżo upieczonym absolwentem studiów, co mogłoby wskazywać na nasze słabsze strony (np. „Chociaż dopiero ukończyłem studia i nie mam doświadczenia…” – w liście nie tłumaczymy się, lecz odpowiadamy na konkretne zapotrzebowanie ). List świadczy także o tym, że każda nasza działalność może w przyszłości przydać się na rynku pracy (pod warunkiem, że będziemy ją wykonywać sumiennie i z sercem). Nawet jeśli nasze formalne wykształcenie nie ma związku z miejscem pracy, na które aplikujemy (a zdarza się tak bardzo często).